تا چندی پیش، از آنجایی که مردم با روش های نوین سرمایه گذاری مانند بازار بورس آشنایی نداشتند، تنها راه پس‌انداز یا حتی سرمایه‌گذاری را نگهداری پول‌های خود در بانک می‌دانستند. به طور مثال آن‌ها نمی‌دانستند که یک فرد عادی می‌تواند با سرمایه‌گذاری در واحدهای یک شرکت تولیدی، به اندازه دارایی خود در سود یک شرکت سهیم شود.
در این مقاله قصد داریم به بررسی کلی آنچه دراین بازار می گذرد، بپردازیم. آشنا بودن با این اطلاعات برای شروع سرمایه گذاری اولین رکن محسوب میشود.
تاریخچه پیدایش بورس
به بازاری سازمان‌یافته که قیمت‌گذاری، خرید و فروش کالا و انرژی، ارز، قرارداد آتی و اوراق بهادار در آن انجام می‌پذیرد، بورس گفته می شود.
به روایتی واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام «واندر بورس» اخذ شده است. اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد. امروزه اکثر کشورهای جهان دارای بازار بورس هستند. در ایران نیز در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس به تصویب رسید و از ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۴۶ اغاز به کار کرد.
انواع بورس
بورس انواع مختلفی دارد که در زیر به طور مختصر به بررسی هر یک از آنان می پردازیم.
1) بورس کالا
بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می گیرد و به طور منظم و دائم فعال است، بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می گیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می گیرد نامگذاری می کنند. در ایران کالاهایی همچون زیره، زعفران و پسته مورد معامله در این نوع بورس قرار میگیرد.
2) بورس ارز
در بورس ارز، کار خرید و فروش پول های خارجی صورت می پذیرد. در کشور، بازار متشکل ارزی در ماه های اخیر با تلاش مسئولین شروع به فعالیت کرده و برخی معاملات ارزی در آن صورت میگیرد. اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد که در مهمترین بورس ارز یعنی فارکس، ارز های دلار، یورو، ین،پوند و … مورد معامله قرار میگیرد.
3) بورس انرژی
بورس انرژی یکی از بازارهای بورس ایران است که به منظور انجام معاملات حامل‌های انرژی با مجوز شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار در سال ۱۳۹۱ تاسیس شد. در این بازار برخی از حامل های انرژي همانند بنزین،گازوئیل و برق مورد معامله قرار میگیرد.
4) بورس اوراق بهادار
در بورس اوراق بهادار دارایی های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار می گیرد. هدف اصلی بورس اوراق بهادار فراهم آوردن زمینه ای برای همکاری دو گروه از مردم در یک فعالیت اقتصادی به منظور تامین نیاز های یکدیگر و به دست آوردن سود به صورت قانونی است. این دو گروه، سرمایه گذاران و سرمایه پذیران می باشند که با سرمایه های مختلف گرد هم جمع شده اند.
سهام چیست؟
اگر سرمایه شرکت‌های سهامی را به قسمت‌های برابر و مساوی تقسیم کنیم هر قسمت برابر با یک سهم میشود. این سهم، نشان دهنده میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی است.
دارنده سهم نمی‌تواند به نسبت سهم خود ادعایی برای مالکیت بخشی از دارایی‌های شرکت داشته باشد؛ اما در عوض، به اندازه سهم خود در شرکت، دارای حق و حقوق است. بر اساس این حق، سهام‌دار می‌تواند از منافع شرکت استفاده کند، در مجمع عمومی رای دهد و در صورت انحلال شرکت از دارایی شرکت سهیم خواهد شد.
سهام شرکت ها به چند دسته تقسیم می شوند؟
معمولا سهام شرکت‌ها به دو قسمت «سهام عادی» و «سهام ممتاز» تقسیم می‌شوند.
- سهام ممتاز: سهام ممتاز دارای نرخ یا سود بهره از پیش تعیین شده است و میزان بدهی شرکت نسبت به مالک شرکت را بیان می کند. انتشار این نوع سهام در کشور تحت شرایط خاصی صورت می پذیرد. برای مثال در شرایطی که شرکتی میخواهد افزایش سرمایه داشته باشد ولی کسی خریدار سهام آن نیست ب دادن سهام ممتاز افراد را تشویق به سرمایه گذاری در سهام خود میکند
- سهام عادی: سهام عادی یا همان سهام موجود در بازار سرمایه دارای نرخ سود یا بهره ثابت نیست و میزان مالکیت سهام‌دار از منافع و حقوق شرکت را بیان میکند.
تفاوت اصلی بین شرکت های سهامی خاص با شرکت های سهامی عام در چیست؟
اصلی ترین تفاوت بین یک شرکت سهامی خاص با سهامی عام این است که همه می‌توانند سهام شرکت‌های عام را خرید و فروش کنند ولی سهام شرکت‌های سهامی خاص در مالکیت عده‌ای خاص است.
تقسیم بندی سهام
سهام را می‌توان از جهات مختلفی مانند زیر دسته بندی کرد:
- از نظر شکل
- از نظر حقوق دارنده سهام
- از نظر ماهیت آورنده
از نظر شکل سهام ها به دو دسته بی نام و با نام تقسیم می شوند.
سهام بی‌نام: اگر در برگه سهام نام کسی به عنوان صاحب سهام درج نشده باشد، این سهم یک سهام بی‌نام است.
در واقع برای انتقال اعتبار این برگه به دیگری، شما نیاز به هیچ گونه تشریفات و قرارداد انتقال ندارید. و ارزش سهام متعلق به کسی است که ورقه سهام را در اختیار دارد.
سهام با نام: اگر در برگه سهام نام دارنده سهام قید شده باشد، این سهم یک سهام با نام است.
از نظر ماهیت آورنده سهام ها به دو دسته نقدی و غیر نقدی تقسیم می شوند.
سهام نقدی: به سهامی اطلاق می شود که ارزش آن نقداَ پرداخت شده باشد و یا بخشی از آن به صورت نقدی و بخش دیگر تعهد پرداخت شده باشد.
سهام غیر نقدی: به سهامی اطلاق می شود که قیمت آن در قالب آورده غیر نقدی شامل ساختمان، خودرو، ماشین آلات، لوازم اداری، مواد اولیه و نظایر آن تامین شده باشد .
آیا یک فرد عادی با سرمایه اندک خود می تواند در این بازار موفق باشد؟
بله می توان گفت بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم میکند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه‌ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری کند و در سود آن‌ها شریک شود.
جمع بندی:
همینطور که ذکر شد بورس به عنوان بازاری که سرمایه گذار را به سرمایه پذیر وصل میکند، یکی از مهمترین وزنه های اقتصادی هر کشوری به حساب می آید و سرمایه گذاری در آن برای هر شخصی می تواند سودآور باشد.